दळवी आडनावाचा उगम आणि इतिहास काय आहे ?

🏰 मूळ उगम : परमार राजपूत वंशातून

दळवी हे मूळचे परमार (किंवा पंवार) राजपूत कुळातील आहेत. परमार राजवंशाने मध्य भारतातील धार (मध्य प्रदेश) येथे राज्य केले. त्यांच्या गादीचे केंद्र धारानगर होते. ज्यास “परमारांचे राजधानी” असे म्हटले जात असे. या वंशातील लोक नंतर गुजरात, राजस्थान आणि पुढे महाराष्ट्रात स्थायिक झाले.

⚔️ राजस्थान ते दक्षिण भारत प्रवास

दळवी (लोड्रा राजपूत) यांचा मूळ उगम लोडोर्वा (राजस्थान) येथे झाला. लोडोर्वा हे एक ऐतिहासिक ठिकाण असून तिथेच जैन व राजपूत इतिहास एकत्र दिसतो. परंतु १०२५ च्या सुमारास देवराज भाटी या राजपूत राजाने त्यांचा प्रदेश जिंकला. पुढे मुसलमान आक्रमणांमुळे (महंमद गझनीच्या आक्रमणानंतर) या घराण्यांनी दक्षिण भारताकडे स्थलांतर केले.

🛡️ "दळवी" नावाचा जन्म

दळवी हे मूळचे “दलपति” (सेनाप्रमुख) या पदावर होते. "दलपति" म्हणजे सैन्याचा प्रमुख. हळूहळू ‘दलपति’ → ‘दलवी’ → ‘दळवी’ असा शब्दरूप बदल झाला. म्हणजेच दळवी हे आडनाव सैन्य प्रमुख किंवा योद्धा घराणे याचे प्रतीक आहे.

👑 देवगिरीच्या यादव दरबारातील भूमिका

१२व्या शतकात हे घराणे देवगिरीच्या यादवांच्या दरबारात सेनाप्रमुख झाले. यादव साम्राज्याचा विस्तार त्या काळी महाराष्ट्र आणि गुजरातपर्यंत होता. त्यामुळे दळवी घराण्यांचा प्रभाव दोन्हीकडे वाढला.

🏇 बहामनी आणि मराठा काळातील दळवी

यादवांच्या पतनानंतर दळवी घराणे बहामनी राज्याच्या घोडदळ प्रमुख पदावर आले. पुढे मराठा साम्राज्य उभं राहिलं तेव्हा दळवी यांनी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्य मोहिमेत सक्रीय सहभाग घेतला. त्यांनी सुरतेच्या लुटीपासून ते कोकणातील अनेक लढायांमध्ये स्वराज्यसेवा केली. शिवाजी महाराजांनी दळवी कुळाला खोत आणि देशमुख म्हणून मान्यता दिली. ते पालवणी, सोवेली, फणसवळे, विन्हेरे, दाभोळ, ताम्हाणे, अहिवंतवाडी या गावांचे प्रमुख झाले.

🏰 पालवणीचे जसवंतराव दळवी

इतिहासात प्रसिद्ध नाव आहे जसवंतराव दळवी हे पालवणीचे राजे म्हणून ओळखले जात. श्रृंगारपूरचे राजेसुर्वे यांच्याशी त्यांचे घट्ट मैत्र जुळलेले होते. मुघल काळात दळवींचा प्रभाव दाभोळ प्रांतावर प्रस्थापित होता.

🕌 मुघल बंड आणि धर्मपरिवर्तन

औरंगजेबाच्या काळात बागलाण प्रांतातील दळवी सुभेदार यांनी वारंवार बंड केले. त्यामुळे औरंगजेबाने त्यांना पकडून जबरदस्तीने मुसलमान केले आणि दिल्लीच्या सैन्य प्रमुखपदावर नेमले. हा प्रसंग “दळवी” कुळाच्या इतिहासातील एक महत्वाचा पण दुःखद अध्याय मानला जातो.

🌾 कोकणातील वतनदार आणि ग्रामप्रेम

दळवी घराण्यांनी खेड, मंडणगड, लांजा, संगमेश्वर, चिपळूण या तालुक्यांतील अनेक गावांत वतनदार आणि खोत म्हणून सेवा केली. आजही खेड तालुक्यातील मुर्डे गावातील दळवी कुटुंब ग्रामस्थांच्या प्रेमाचे व केंद्रस्थानी आहे.

🙏 कुलदेव व गोत्र

कुलदेव: महादेव
कुलदेवता: तुळजाभवानी (तुळजापूर)
देवक: तलवारीची धार / पंचपल्लव
गोत्र: वशिष्ठ

🌟 आधुनिक काळातील प्रसिद्ध दळवी

ब्रिगेडिअर जॉन दळवी – 1962 भारत-चीन युद्धातील वीर सैनिक (लेखक: Himalayan Blunder)
सुधीर दळवी – प्रसिद्ध अभिनेता, विशेषतः धार्मिक मालिकांमधील भूमिकांसाठी प्रसिद्ध
शिवाजीराव दळवी – डोंबिवली मराठा समाजाचे संस्थापक
मधुकरराव दळवी – रत्नागिरी कृषि उत्पन्न बाजार समितीचे सदस्य

🔱 वंशबंध व सख्य कुळे

दळवी हे परमार (पंवार) राजवंशातून असल्याने त्यांचे वंशबंध पुढील कुळांशी जुळतात: पवार, अधटराव (पवार), नाईक-निंबाळकर, बने, पटेल-सावंत (फोंडा परिसर) हे सर्व एकाच कुळातील शाखा मानले जातात.

ह्या पोस्टशी संबंधित माहिती लिंक खालीलप्रमाणे...